Ғылымнан бизнеске: Серік Төлбасының жетістікке жету тарихы

Көп қырлы табыс тарихы бар, TS Development компаниялар тобының негізін қалаушы, Dostyk Plaza және Shymkent Plaza сауда-ойын-сауық орталықтарының, сондай-ақ CINEMAХ кинотеатрлар желісінің иесі. Forbes Kazakhstan-2024 топ-75 рейтингінің деректері бойынша, Қазақстанның ең бай бизнесмендері арасында 39-орынға ие және еліміздің ең 10 ірі топ-3 рантье қатарына кіреді. Оның бизнестегі жолы қызықты спорттық матчқа ұқсайды, мұнда әрбір жеңіс қажырлы еңбек пен кемелдікке ұмтылудың нәтижесі болып табылады.

Ғылым әлемінен бизнес шыңдарына дейін

Бала кезінен кәсіпкер шахматқа әуестенді, ол бұл спортпен 8 жыл айналысып, ересектердің бірінші дәрежесіне жетті, сондай-aқ үстел теннисіне де қызығушылық танытты. Дәл осы спорттық тәжірибе оның болашақ бизнестегі табысының негізі болған стратегиялық ойлау қабілеті мне мақсатқа жетудегі табандылықты қалыптастырды. Осыған қарамастан, оның жолы кәсіпкерліктен алыс бағытта басталды. Жас кезінде ол ғылыми қызметкер болуды, аспирантураны аяқтауды және академиялық ортада мансабын жалғастыруды армандады. Серік Алматы көлік инженерлері институтын инженер-құрылысшы мамандығы бойынша үздік бітіріп, Мәскеуде аспирантураға түсті. Алайда тағдырдың жазуы басқаша болды. КСРО-ның күйреуі және 90-жылдардың басындағы экономикалық өзгерістер оның жоспарларына түзетулер енгізді. Бизнеске кірісіп, жаңа мүмкіндіктер таба бастаған достарынан шабыттанған Серік маңызды шешім қабылдады: ғылымнан бас тартып, кәсіпкер болу. Бұл тек кәсіпті өзгерту туралы шешім емес еді — бұл оның алдында бизнес әлемін ашқан батыл қадам болды.

Алғашқы инвестиция және мансаптың басталуы

Барлығын нөлден бастауға тура келгендіктен, ол тауарларды сатып алу-сатумен айналысты және тауар нарықтарында өзінің алғашқы капиталын тапты. «1990 жылы мен Кучеренко атындағы Орталық құрылыс конструкциялары ғылыми-зерттеу институтының аспирантурасына түсіп, сол жылы үйлендім. 1991 жылы менің ұлым дүниеге келді. 1992 жылы мен демалысқа үйге келдім. Әуежайда мені достарым қарсы алды. Олардың жеке көліктері болды, олар қызыл пенжектерін, түрлі-түсті галстуктарын киіп келді, содан соң біз бірден мейрамханаға бардық. Ал мен сол кезде минус жеті көзілдірік тағып, сұр пенжек, папка – жалпы айтқанда, нағыз ғылыми қызметкер. Мен не болып жатқанын, бәрі қалай тез өзгергенін түсіне алмадым. Сол жылы мен үшін ең маңызды стратегиялық шешім қабылданды. Әкеммен жоспарлаған ғылыми мансаптың енді өзекті емес екендігі туралы байыпты әңгіме болды. Ол мені қолдады. Біз жұбайым, ұлым үшеуіміз Алматыға көшіп, Тастақта пәтер жалдап, жаңа өмір бастадық. Мен «Қазақстан» халықаралық тауар биржасында менің әкем берген ақшаға брокерлік орын сатып алдым, осы арқылы ол мен менің алғашқы инвесторым болды», - деп еске алады Серік Қарабекұлы. Алғашқы қомақты капитал биржада табылды, онда болашақ кәсіпкер кез келген тауар – меринос жүнінен көрпе саудасына дейін жармасты. Сауда қызу жүріп, кейбір тауарлар жылдық 1000%-ға әкелді. Уақыт өте келе ол банктерден қысқа мерзімді несие ала бастады.

Жылжымайтын мүліктегі алғашқы тәжірибе

«1997 жылы мен американдық American International Group (AIG) қорының өкілімен таныстым. Олардың Алматыда өкілдігі болды, және олар инвестиция салу мүмкіндіктерін іздеп, нарықты зерттеп жүрді. Дәл осы AIG маған жылжымайтын мүлік нарығы бос екендігі, ол кезде ешкім онымен айналыспағаны туралы түсінік берді, сол кезде мен олармен алғаш рет қазақстандық-американдық бірлескен компания құрып, Қазақстанға 20 миллион доллардан астам қаражат тарттым. Өткенге көз жүгіртсем, бұл менің жолымдағы убрать маңызды қадам болды. Сол кезде мәмілені Coudert Brothers заң компаниясы жетектеді, олар мені барлық құжаттарға қол қоюға шақырғаны есімде. Мен олардың кеңселеріне келдім, онда үлкен үстелде биіктігі шамамен қырық сантиметр болатын құжаттар болды. Мен түскі сағат бірде келіп, түнгі сағат екіде кетіп қалдым. Өкінішке орай, жоба орындалмады, жер мемлекетке қайтарылды. Алайда, бұл мені тоқтата алмады. Мен бұл Crystal Air Village идеясына қатты ғашық болдым, онда тұрғындар үйлердің иелері бола алады, бірақ әлі де «қоршаусыз», әдемі жерде серуендеп, өздерін қауіпсіз сезінеді. Сондықтан, АТФ Банкінен өз бетінше несие алып, осы жобаны өзім жүзеге асырған учаскені сатып алдым», - деп еске алады кәсіпкер.

Болашақтың құрылысы: консалтингтен девелопментке дейін

Сауда мен жылжымайтын мүліктің алғашқы сәтті қадамдарынан кейін Толбасы 2000 жылдары TS Engineering консалтингтік және инжинирингтік компаниясын құрды. Құрылыс оның нағыз құмарлығына айналды. Әрбір жаңа ғимарат, әр жоба әр жанасу, әр бөлшек маңызды болатын өнер туындысы ретінде қабылданды. Уақыт өте келе компания девелоперлік компанияға айналды. Ең көрнекті жобалардың бірі Алматыдағы «Бұқар Жырау Тауэрс» тұрғын үй кешені болды. Бұл жоба тұрғын үй кешенін ғана емес, «қаладағы шағын қаланы» қалай құруға болатынының бірегей үлгісі болды. Қауіпсіздік, жайлылық, «көліксіз аула» — мұның бәрі кәсіпкердің әр адам өзін үйдегідей сезінетін кеңістік құруға деген ұмтылысын тағы да растады.

Dostyk Plaza: заманауи қаланың символы

Серік Төлбасының ең өршіл және танымал жобаларының бірі — Dostyk Plaza. Қаланың ескі орталығы мен заманауи жаңа бөлігі жанасатын бірегей орынның арқасында бұл сауда-ойын-сауық орталығы жай ғана ғимарат емес, Алматының концептуалды бөлігіне, оның жаңа символына айналды.

«Dostyk Plaza сауда орталығы күрделі жоба болды. Оның орнында 1986 жылы Дінмұхамед Қонаев негізін салған аяқталмаған жабық стадион тұрды. Алайда құрылыс аяқталмай, 1989 жылы нысан толықтай қараусыз қалды. Бірақ мен бұл жерде аяқталмаған құрылыс объектісін емес, ешқай жерде жоқ бірегей орынды көрдім. Бір жыл сегіз ай бойы біз 20 миллион долларға түскен раритет стадионды бұздық. Сонымен қатар, ғимараттың төменгі қабаттарында адамдар, балалары бар отбасылар тұрды. Бұл үлкен шыдамдылық пен ерекше көзқарасты талап етті. Сонымен бірге біз сауда орталығының жаңа жобасын дайындадық. Лондондағы Westfield сауда орталығы, Абу-Дабидегі Ferrari World, ION Orchard сауда орталығы және Сингапурдағы Чанги әуежайы, сондай-ақ Шанхайдағы IFC Mall сияқты әйгілі жобаларымен танымал жетекші сәулеттік бюролардың бірі — Benoy компаниясының Лондондағы кеңсесі ынтымақтастыққа тартылды. Олардың басқа да жобалары көп болғанымен, біз оларды тапсырысымызды қабылдауға көндіре алдық. Таңдау Benoy компаниясына түсті, өйткені олардың әсерлі портфолиосынан басқа, олардың құндылықтары мен көзқарастары бізге жақын болды. «We understand people and place» – «Біз адамдар мен орынды түсінеміз» - бұл олардың миссиясы және бұл шын мәнінде рас. Біз бірге қаланың таңғажайып локациясында түсінікті және ыңғайлы логистикасы бар заманауи дизайн тұжырымдамасын жасай алдық».

Серік Төлбасы өзінің кәсібін және жалпы құрылысты ұнататынын мойындайды. Шынында да, кәсіпкердің пікірінше, сіз қағазда қиялдап, армандай аласыз, содан кейін мұның бәрін шындыққа айналдыра аласыз. Жобаны іске асыру — бұл ең қызықты бөлік, сіз шынайы ләззат алатын драйв. «Мен үшін менің бизнесім кірпіштер, қабырғалар және соңында сауда алаңдары емес. Мен және менің командам үшін әр жоба - бұл нағыз берілгендік, әр уақытта жетілдірілуі керек өнер. Алаңдарды толтырып қана қоймай, атмосфераны құру, кеңістікпен жұмыс істеу, сіз орналасуды жоспарлап отырған жердің тарихын бағалау және сізге келетін адамдарды түсіну маңызды», - дейді кәсіпкер.

Shymkent Plaza: Шымкент қаласының ең ірі сауда орталығы

Қаланың қақ ортасында орналасқан Shymkent Plaza сауда және ойын-сауық орталығы кәсіпкер мен оның командасының тағы бір көрнекті жобасы болып табылады. Бұл Benoy сәулеттік бюросы құрған «А» класындағы заманауи сауда орталығы. Серік Төлбасы Шымкент қаласының тумасы, ол Шымкентте мектепті бітірді және жақындары әлі күнге дейін өмір сүріп жатыр, әрқашан туған қаласының дамуына елеулі үлес қосуға ұмтылады. Осындай үлестердің бірі қала тұрғындары мен қонақтары үшін басты тартымдылық нүктесі болып табылатын ауқымды және заманауи сауда орталығы болды. «Мен Shymkent Plaza-ны ашқаныма өте қуаныштымын. Бұл жер мен армандаған нәрсенің көрінісі болды — шопингке, ойын-сауыққа және демалуға арналған әдемі және жайлы орталық, қалада әлі күнге дейін теңдесі жоқ», — дейді кәсіпкер.

Команда және табыс философиясы

Серік Төлбасы өз жолы туралы айта отырып, команданың маңыздылығын атап өтуді ұмытпайды. Ол әрбір бизнес тек стратегиялық қадамдар мен инвестициялар ғана емес, сонымен қатар жақын жерде жұмыс істейтін адамдар деп санайды. Ол үшін адалдық, тәртіп және процеске еліктіргендік сияқты қасиеттер маңызды. Жақсы команда болмаса, табысты бизнес мүмкін емес. Серік Төлбасы үшін жоғары тиімділікті қамтамасыз ету ғана емес, сонымен қатар өз клиенттерінің қажеттіліктерін, олардың үміттерін түсіну маңызды. Сондықтан ол және оның компаниясы үшін «бірінші таңдау» — бұл жай сөздер емес, бүкіл жұмыстың негізінде жатқан нақты философия. «Біз әркім өзіне қажет нәрсені таба алатын тартымдылық орындарын жасаймыз. Біздің міндетіміз — адамдар үшін «бірінші таңдау болу». Міне, сіз «отбасыңызбен, достарыңызбен қайда бару керек» деп ойладыңыз - жауабы біздің плазаларымыз. Немесе сізге қонақтар келді, мүмкін сізге әріптестеріңізбен бірге тамақтану керек шығар, немесе сіз сыйлық, кітап, жаңа көйлек сатып алғыңыз келеді, мүмкін сіз кинода немесе әдемі жерде, ауада, машиналардың шуылынсыз жалғыздықты қалайсыз – бірінші ойыңызға келетіні Плаза болады. Кәсіпкер сонымен қатар: «Тіпті атаулары да бекер таңдалмаған. Плаза – испан тіліндегі аудан деген сөзден. Мұндай алаңдар бұрын барлық қала тұрғындарының таныстарымен кездесуі, қажет нәрсені сатып алуы, жай ғана өзін көрсетуі, жаңалықтарды білуі, серуендеуі үшін орталық болған – Плаза әрқашан қаланың жүрегі, оның өмірінің орталығы болған», – деп айтады.

Жаңа көкжиектер

Кәсіпкер бизнестен басқа, өз отбасына уақыт бөледі, бұл ол үшін бақыт пен тұрақтылықтың маңызды көзі болып табылады. Ол өзінің төрт баласын мақтан тұтады және оларға табысының негізі болған құндылықтарды жеткізуге тырысады: жақсы білім, адалдық және еңбекқорлық. Бос уақытында үлкен тенниспен айналысады, жыл сайын 10-нан астам турнир өткізетін және 200-ден астам тұрақты лига мүшелерін қамтитын еліміздің ең ірі әуесқой теннис лигасы — Tennis League TS (TLTS) құрды. Өзінің жеке қоры шеңберінде қайырымдылықпен айналысады, сондай-ақ жеті жыл бойы Түркістан облысы бойынша iQanat қорыныңтұрақты қамқоршысы болып табылады.

Серік Төлбасының келесі арманы — халықаралық трендтерді енгізу және пайда әкеліп қана қоймай, адамдардың өмірін жайлы әрі бақытты ететін жаңа инновациялық жобалар жасау арқылы жылжымайтын мүлік нарығын дамытуды жалғастыру. 2024 жылдың сәуір айында АХҚО алаңында REIT TSPG – Қазақстандағы алғашқы REIT – сауда объектілеріне маманданған жылжымайтын мүліктің инвестициялық қоры тіркелді. Қорға кәсіпкердің ірі коммерциялық активтері – Dostyk Plaza және Shymkent Plaza кірді. Кәсіпкердің айтуынша, жақын арада ол өзінің табысын қазақстандықтармен бөлісу мүмкіндігіне ие болады, ал адамдар — сүйікті сауда орталықтарының тең иесі болудың бірегей мүмкіндігіне ие болады. Бұл коммерциялық жылжымайтын мүлік нарығындағы нағыз революция болады.

«Мен өз азаматтарымызға ең аз тәуекелдермен және тұрақты жоғары табыспен жоғары сапалы жылжымайтын мүлікке инвестиция салуға мүмкіндік бергім келеді. Осылайша, біз өз компаниямызға деген сенімділікті арттырамыз, ортақ мақсат пен арман сезімін қалыптастырамыз және бізге сенген және қолдағандарға ризашылығымызды білдіреміз. Біз нарықтағы жаңа тұспалға, бенчмаркке айналамыз, өйткені біз алғашқы болып сауда жылжымайтын мүлігінің қолшатыр REIT құрдық және жақын арада акцияларымыздың бір бөлігін сатуды жоспарлап отырмыз. Қазақстан нарығында мұндай жағдай әлі болған емес, бұл тәжірибе біз үшін де, басқа ойыншылар үшін де жаңа көкжиектер ашады», — деп атап өтті кәсіпкер.