Қазақстандықтардың тұтынушылық сенімділігі одан әрі төмендеуде
2023 жылғы маусымнан бастап тұңғыш рет ҚР-дағы тұтынушылық сенімділік индексі 100 тармақтан төмен жағымсыз аймақта болды
Freedom Finance Global компаниясының зерттеуіне сәйкес, Қазақстанда тұтынушылардың сенімділік индексі (CCI) наурыз айында төртінші рет қатарынан төмендеуде. Бұл ретте төмендеу айтарлықтай күрт болып шықты.
2023 жылғы маусымнан бастап тұңғыш рет ҚР-дағы тұтынушылық сенімділік индексі 100 тармақтан төмен жағымсыз аймақта болды, яғни жағымсыз жауаптардың үлесі оң жауаптар үлесінен асып түсті. Наурыз айында индекс бірден 5,6 тармаққа төмендеп, 95,1 тармаққа жетті. Сауалнамаға қатысқан қазақстандықтардың экономикалық ахуал бойынша бағалары мен күтулері барынша нашарлады.
Наурызда өткен 12 айдың деңгейінде ҚР-да орын алған экономикалық жағдайдағы өзгерістердің қосалқы индексі күрт төмендеді (11 тармаққа). Ол 66,2 тармаққа жетті, бұл деректерді жинаудың барлық 19 айындағы жаңа антирекорд болып табылады (Қазақстанда зерттеу 2022 жылдан бастап жүргізілуде). Қазақстандықтардың 12,1%-ы ғана ел экономикасы соңғы жылы жақсарды деп есептейді. Ал сауалнамаға қатысқан респонденттердің 53,2%-ы онымен келіспеді. Нәтижелердің күшті нашарлауы экономика туралы өз пікірін сақтап қалған 45-59 жастағы адамдардан басқа барлық жас топтары бойынша байқалады.
Қазақстандықтардың тұтынушылық сенімділігі үшінші ай қатарынан төмендеуде
Ақпан айында қазақстандықтардың тек 27%-ы ірі сауда жасау үшін қазіргі уақы... →
Өңірлік бойынша ең күрт жағымсыз серпін бірден үш өңірде байқалады: Абай, Маңғыстау және Ақтөбе облыстарында. Мұнда ақпанға қатысты жағымсыз жауаптардың үлесі тиісінше + 29 пайыздық тармаққа, + 28 пайыздық тармаққа және + 26 пайыздық тармаққа өсті. Нәтижесінде ең нашар нәтижелер Ақтөбе облысында тіркеледі, онда тұрғындардың үштен екісі соңғы 12 айдағы экономикадағы өзгерістерді теріс бағалайды. Ең үздік нәтижені Түркістан облысы көрсетіп отыр, онда осы көрсеткіш 40,7%-ды, ал оң жауаптардың үлесі 20,6%-ды құрайды.
Бір жылдық деңгейде экономикалық жағдайдың күтілетін өзгерістерінің қосалқы индексі де наурызда 7,7 тармаққа күрт төмендеп, 122,3-ке жетті. Бұл 2023 жылғы шілде – 2024 жылғы ақпан айларындағы орташа көрсеткіштен 131,5 тармақтан едәуір аз, бірақ 2023 жылғы бірінші жартыжылдықтағы көрсеткіштен әлдеқайда жоғары. Наурыз айында экономиканың келешегіне қатысты оң жауап берген қазақстандықтардың үлесі 54,1%-дан 49,7%-ға дейін төмендеді.
Өңірлер бойынша экономикадағы оптимистер үлесінің күрт төмендеуі Абай, Қызылорда және Ұлытау облыстарында байқалады. Бұл өңірлерде наурыз айында оң жауаптар үлесі тиісінше 31, 20 және 18 пайыздық тармаққа төмендеді. Экономикадағы нақты өзгерістер мәселесіндегідей Түркістан облысы көш бастап тұр, онда респонденттердің 63,7%-ы келесі 12 айдағы экономика перспективаларын оң бағалайды. Наурыз айындағы ең жақсы оң серпіннің Ақмола облысы көрсетті, онда 4 пайыздық тармақққа көп адам оң жауап берді. Наурызда оң жауаптар үлесінің 40,8% нәтижесімен Қарағанды облысы аутсайдер атанды.
Инфляциялық күтулер мен Қазақстан тұрғындарының сезімдері тұтастай алғанда төмендеп, рекордтық төмен қаңтар мәніне жақындады. Өткен айда тұрғындардың 44,2%-ы (ақпанда 47,1%) бағаның қатты өскенін байқады. Бұл нәтиже зерттеудің барлық уақытындағы ең төмен нәтиже болды. Бірақ бір жылдың деңгейінде баға өсуінің жылдамдығын атап өткендер үлесінің төмендеуі соншалықты көп болмады: 60,1-ден 58,8%-ға дейін, бұл қаңтарда белгіленген рекордтық төмен мәннен 0,5 пайыздық тармаққа ғана жоғары.
Бір айдың деңгейіндегі инфляциялық күтулер де төмендеді. Бағаның қатты өсуін күтетін адамдардың үлесі 18,5%-дан 17,5%-ға дейін төмендеді. Алайда бұл қаңтарға қарағанда 1,6 пайыздық тармаққа жоғары. Келесі 12 айдың деңгейінде бағаның өсуін жеделдету 20,4-тен 21,2%-ға дейін шамалы өсті, бұл зерттеудің соңғы 12 айындағы үшінші ең төмен көрсеткіш болып табылады.
Қазақстандықтарды жекелеген тауарлар мен қызметтер арасында ет пен құс, сүт және сүт өнімдері, көкөністер мен жемістер және нан және нан-тоқаш өнімдері сияқты азық-түлік өнімдерінің негізгі түрлерінің бағасы толғандырып келеді. Бұл өнімдер респонденттерде бесінші айдан бері алғашқы төрт орынды иеленіп келеді. ТКШ қызметтері зерттеуде қарқын алуда. Наурызда респонденттердің 22%-ы тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық қызметтері бағасының қатты өскенін байқады, бұл жаңа рекорд болып табылады.
2023 жылы Қазақстанда 23,5 трлн теңге салық жиналды
Дегенмен, былтыр салық жоспары 91%-ға ғана орындалды деп мәлімдейді, еліміз... →
Наурызда қазақстандықтардың девальвациялық болжамы ақпанға қарағанда біршама өсті. Бұл аталған кезеңде теңге долларға қарағанда шамамен 0,9%-ға нығайғанына қарамастан орын алып отыр. Сауалнамаға сәйкес бір жыл деңгейінде ұлттық валюта әлсірейді деп күткен қазақстандықтардың үлесі 50,5-тен 52,7%-ға дейін өсті, ал бір ай деңгейінде 29,3% деңгейінде өзгеріссіз қалды. Дегенмен, бұл мәндер қыркүйектегі валюта нарығында күшті ауытқулар болған кезден анағұрлым төмен.
Кредитке деген сенімділік индексі 0,4 тармаққа өсті және тоғызыншы ай қатарынан тіркелетін 34-37 тармақтардың тұрақты диапазонында қалып отыр. Қазіргі уақытты кредит алу үшін қолайсыз уақыт деп санайтын қазақстандықтардың үлесі 51,8%-дан 51%-ға дейін төмендеді. Бұл ретте қазіргі уақытты ақшаны депозитте ұстау жақсы уақыт деп санайтындардың үлесі 32,4%-дан 31,6%-ға дейін төмендеді, бұл 2023 жылғы шілдеден бастап зерттеудің барлық уақытындағы рекордтық төмен көрсеткіш болып табылады.
Қазақстандықтар арасындағы тыныштық деңгейі наурыз айында күрт төмендеп, зерттеудің барлық уақытында рекордтық деңгейге жетті. Ел тұрғындарының 49,3%-ы қазіргі уақытты алаңдатарлық уақытқа қарағанда тыныш уақыт екенін айтады (ақпанда 54%). Бұл ретте 47,1% жауаптардың жағымсыз нұсқаларын таңдады, бұл осы көрсеткіш 41,6%-ға жеткен ақпанға қарағанда айтарлықтай жоғары. Жұмыссыздықтың өсуі бойынша бір жыл бойы екінші ай қатарынан өсуді жалғастырды. Егер ақпан айында тұрғындардың 41%-ы оны өседі деп күтсе, наурызда 42,6%-ды жинады, бұл да зерттеудің барлық уақытындағы рекордтық көрсеткіш болып табылады.
Данияр Оразбаев, Freedom Finance Global компаниясының талдаушысы:
«2024 жылғы наурыз тұтастай алғанда тұтынушылық сенімділік индексін (CCI) өзгерту мәселесінде Орталық Азия елдері үшін біркелкі айға айналды. Екі елде (Қазақстан, Тәжікстан) CCI индексі айтарлықтай төмендеді, бұл ретте аталған мемлекеттер үшін мұндай серпіннің түсіндіру мүлдем әртүрлі болып табылады. Қазақстан қайтадан бейтарап шектен 100 тармаққа төмен болып шықты, ал Тәжікстан көшбасшы болып келеді. Сонымен қатар Өзбекстанда, керісінше, ақпан айындағы құлдыраудан кейін көрсеткіштер күрт қалпына келді, ал Қырғызстанда CCI индексі бұрынғы деңгейде қалды».
2023 жылғы шілдеден бастап Қазақстан мен Өзбекстанда сарапшылар халық санына шамалас ай сайын 3600, Қырғызстанда 1600 және Тәжікстанда 1200 сауалнамадан жинайды. Зерттеу әлемнің көптеген елдерінде тұтынушылардың сенімділік индекстерін алу үшін қолданылатын әдістемеге негізделген. Деректерді жинау әдісі – телефон арқылы сауалнама жүргізу. Сауалнама жүргізу бейімдендірілген: зерттеу респонденттердің ана тілінде жүргізіледі.
