«Көк жилеттілердің» қуаты

10332

Wolt Қазақстандағы онлайн-жеткізу нарығындағы бәсекелестікті қалай «қуаттандырып» жатыр?

Әлібек Есов
ФОТО: © Андрей Лунин
Әлібек Есов

Wolt – 2015 жылдан бері тамақ жеткізумен айналысатын әлемдегі ең ірі онлайн-сервис құрып келе жатқан фин технологиялық компаниясы. Бес жыл ішінде финдер 23 ел, 129 қалаға дейін кеңейіп, 60 мың курьерлік қызмет және 30 мың мейрамханалар арқылы 10 млн-нан аса клиентке қызмет етуде.

Компания Қазақстанға 2019 жылдың қазанында келіп, бір жылдан кейін-ақ нарықтағы көшбасшылардың біріне айналып үлгерді. Пандемия және онлайн-сатылымның арқасында 2020 жылы Wolt-тың нарықтағы үлесі 40–50% аралығында деп бағаланды. Бүгінде сервис Алматы, Нұр-Сұлтан, Шымкент және Атырау қалаларында жұмыс істейді. Wolt-тың Қазақстандағы бас директоры Әлібек Есовтың сөзінше, қаңтар мен желтоқсан аралығында компания 10 есе өскен. Егер 2019 жылы желтоқсанда тапсырыстар жүздеп есептелсе, қазір он мыңға дейін жетеді.

Дұрыс менеджмент деген не? Халықаралық атағы бар брендке кеңею шынымен оңай ма? Нарыққа ең соңынан келу соншалықты жаман емес пе? Бұл туралы Есов Forbes Kazakhstan-ға берген сұхбатында айтты.

F: Әдетте дамушы елдегі шағын нарыққа келген халықаралық компания тезірек жетістікке жетеді. Бірақ әрдайым олай емес, әсіресе, онлайн-қызметтерге қатысты. Мысалы, Bolt такси сервисінің де нарыққа келуі сәтсіз болды. Сіздердің құпияларыңыз неде?

– Меніңше, бұл жерде бірнеше фактор бар. Бір жағынан бұл жаһандық Wolt-тың жетістігі. Барлығы қалай болды? Wolt-тың нарыққа шығатын елдерді таңдайтын арнайы компаниясы бар. Он-
дағы сарапшылар жобаға ортақ координация жасайды. Тіпті, негізгі бағыт бойынша жұмыс істейтін мамандар Қазақстанға келіп, жарты жыл өмір сүреді.

Нарыққа сараптама жасау қиын емес. Халықтың табысы, интернет таралу деңгейі қандай екенін, қалалардағы смартфон пайдаланушылар саны мен банк карталарының таралуына мән береді. Бұлардың барлығы бізде жақсы, тек адам басына шаққандағы табысты есептемегенде. Әрине, Еуропа елдерімен салыстырғанда Алматы мен Нұр-Сұлтандағы табыс деңгейі төмен, бірақ жаман деңгейде емес. Бұдан ары қарай заңгерлік, аудиторлық фирмалар қосылып, tax legal жасайды.

Келесі өте маңызды фактор – жергілікті команданы жасақтау. Мен Wolt іске қосылардан үш ай бұрын, маусымда келдім. Процестерді үйлестіруге қатыстым. Бұл нәрсе шетелдік компанияларда қалай жүреді? Алдымен экспаттарды жібереді, олар жұмыстың біреуін істейді, кейбірін басқаларға бөліп береді. Немесе ешкім келмеуі де мүмкін. Осы жердегі мамандарды тартады, олар, әйтеуір, нәтижеге жету үшін барынша тырысады. Wolt-қа Қазақстанда аяғынан тік тұруға мүмкіндік берген – жергілікті сапалы кадрлерді ертерек іздеу және халықаралық сараптама.

F: Былтыр сіздердің нарықтағы үлестеріңіздің көлемі өзгерді. Меніңше, көшеден көк жилет кигендерге қарағанда сары жилет кигендерді көбірек көретін тәріздімін.

– Жыл басында үшінші әлде төртінші орында болдық. «Яндекс» жылдам әрі тыныш келді, бірінші орында Chocofood пен Glovo тұрды. Карантин біткенде жыл ортасында-ақ біз екінші орынға шықтық, ал жыл соңында бірінші болдық деп ойлаймын. Салыстыру үшін нақты статистика жоқ. Бірақ біз әрдайым мейрамханалармен байланысып, кімнің үлесі қандай, кім бірінші орында деген сияқты мәліметтерді анықтап отырамыз. Егер Алматы орталығын алсақ, Әуезов көшесінен шығыс бағытта Әл-Фараби даңғылы мен Райымбекке дейін Wolt көшбасшы болып келе жатыр дейді. Glovo-дан 20–30 пайыз алда келе жатырмыз. Ал қаланың батыс бөлігінде бірінші орында Glovo. Алайда, жалпы тұтыну көлемі мен тапсырыстар санымен есептегенде, орталық батыстан асып түседі. Себебі ол жердегі табыс деңгейі басқа, кеңселер көп орналасқан, түскі асқа көбірек тапсырыс беріледі. Нұр-Сұлтанда тіпті қызық. Біз ол жаққа Алматы тәрізді басқалардың соңынан кірдік. Бірақ, жылына 8 ай жел, қыс болғандықтан көлікті пайдаланамыз деп шештік. Нәтижесінде біз елордадағы көшбасшылармыз.

F: Қалай ойлайсыз, сіздің нарыққа кешігіп шыққаныңыз көмектесті ме?

– Бізге дейін белгілі бір бейімделудің болғанын, адамдардың бұл сервистер туралы біліп қалғанын ескерсек, плюс болды дей аламыз. Бірақ бір жағынан сол «сары жилеттегілер» бірінші тапсырысты шілде-тамызда, ал біз қыркүйектің соңында бастадық. Бір-екі ай кешігіп кіруімізге алғашында біз туралы көпшіліктің білмегені де әсер етті. Егер бір жыл бұрын келгенде тіпті қиын болушы еді. Қазақстанда бір уақытта бірдей қызметтердің іске қосылуы нарықты да өзгертті, бәсекелестікке жол ашылды. Қазір бір жарым жыл өткеннен кейін барлығы онлайн тапсырыс беруге әбден үйреніп алды. Алдағы уақытта да солай болып қала беретініне сенімім мол.

ФОТО: © Андрей Лунин

F: Қаржылай көрсеткіштер туралы сөйлессек. Бір жылда қандай өзгеріс болды?

– Егер орта чекті алсақ, шамамен 4,5 мың теңгені құрайды. 2020 жылы ол өзгеріске ұшырамады десек болады. Бір уақыттарда төмендеді, бірақ кейін қалпына келді. Алғашында біздің ең төменгі тапсырыстарымыз 2,5 мың теңге көлемінде еді, кейін оны 1,5 мыңға дейін азайттық. Жаңа клиенттер келуі үшін әдейі солай жасау керек, орташа чек төмендемейді деп шештік. Және ол төмендеген де жоқ. Алайда өсімге қарамастан біз өткен жылы қаржы да жоғалттық.

F: Бірақ сіз өсім 9 есе болды деген едіңіз...

– Қазірдің өзінде біздегі жаңадан келген қолданушылар үлесі жоғары. Әрбір қолданушы тегін келмейді, оларға ақша жұмсалады. Шығындардың ең үлкені – онлайн-жарнама. Қазақстанда ол Instagram арқылы өтеді. Бір жаңа клиентті тарту үшін жұмсалған ақша орта есеппен 10–15 еуро немесе қазіргі курспен 5–6 мың теңге. Жаңа клиенттер әлі де келіп жатқандықтан, маркетингке үлкен қаржы жұмсалады деген сөз. Тек тұрақты клиенттерге ғана аз ақша жұмсаймыз, олар үнемі сатып алып тұрады. Екіншіден, біз тегін жеткізуді де іске қостық. Әрине, оны ақыға айналдырғымыз келді, бірақ дәл сол уақытта пандемия басталып кетті. Ақша жоғалды. Бірақ бір жағынан үлкен індет кезінде тамақты тегін жеткізу бізге жақсы PR болды.


F: Ал сіздер көлікпен емес, «өз аяғымен» жүретін курьерге бәс қойғанда, бәлкім, жарнамаға да аз ақша кетер ме еді?

– Жақсы байқадыңыз. Әрине, егер сервис жақсы және сапалы болса, ерте ме, кеш пе, ол туралы барлығы біледі. Бірақ машинамен жеткізу арқасында біздің ауқымымыз кеңейеді, сапа жақсарады. Сондықтан біз дәл осы нұсқаны таңдадық.

F: Яғни, сіздер 2020 жылы минусқа кеттіңіздер. Ол 10 млн доллардан көп пе?

– Білесіз бе, минустың өзі айтарлықтай емес. Бір миллионнан аспайды.

– Біз қазір сіздердің жаңа кеңселеріңізде отырмыз. Демек, кеңе-йіп жатсыздар ма?

– 2019 жылдың соңында біз 19 ғана едік, қазір 80-ге дейін көбейдік.

F: Сіз KIMEP-ті бітірдіңіз, «үлкен төрттікте» жұмыс істедіңіз. Тікелей қанша адамды басқарасыз?
– 12 адам.

F: Маркетингтің базалық принциптеріне сәйкес, адам тек 5–6 адамды ғана тиімді басқара алады екен.

– Мен мұнымен толықтай келісемін. Тек шындық әртүрлі болады. Мәселен, Wolt-тың бөлімдерін алып қарайық. Бізде қолдау бөлімі бар. Бұл – қызметкерлері ең көп бөлім, аутсорсинг емес, бәрін өзіміз жасаймыз. Бір жыл ішінде бөлім жылдам өсіп, 50 адамға дейін жетті. Сондай көлемдегі қызметкерлерді бір өзің басқару мүмкін емес. Әрине, іштен адамдар қарастырып жатырмыз, бірақ бұл салада кәсіби, дамыған, заманауи мамандар табу қиын.

F: Неге заманауи мамандар?

– Себебі Қазақстанның барлық саласындағы скриптердің, басқару философиясы бірдей – таяқтың күшімен. Ал бізде белгілі бір еркіндік, креатив бар. Барлық нәрсе қарым-қатынас шынайы болуы үшін жасалады. Сондықтан менде қолдау бөлімінде бір емес, төрт жетекші бар. Олардың әрқайсысымен жеке жұмыс істеймін. Жеңілдіктер бөлімінде де солай. Әзірге көпшілігі жастар, барлығын маған баяндап отырады. Бірінің орнына бірін алмастыра алмайсың. Барлығы да тәжірибелі сатушылар.

F: Сіз тәрізді KIMEP түлектерін, тәжірибелі мамандарды алуға болар ма еді?

– Иә, бірақ маған позицияның мықты болғаны керек. Сондықтан бір адамның орнына бес адам жұмыс істейді. Маркетингте біреуі басшы, курьермен жұмыста басқа адам, серіктес мейрамаханалармен жұмыс істейтін бөлімде үшінші адам басшы. Әрине, тиімді басқаруға болады, бірақ бұл жағдайда әрбір функцияға терең енуге мүмкіндік бар, маған сол қызығырақ.

F: Ертең тапсырыс берушімен сөзге келіп қалмайтын кәсіби курьерді қайдан табуға болады?

– Біріншіден, курьерлер – тәуелсіз агенттер. Олар – өз әрекеттері үшін өздері жауап бере алатын серіктестер. Бірақ, әрине, жұмысқа шықпас бұрын олар тренингтен өтеді. Біз үшін клиент те, курьер де бірдей маңызды. Мысалы, чаттарда клиенттермен байланысып отыратын қызметкерлер бар. Тура солай курьерлермен де байланысқа түсіп отырады, себебі соңғыларының кейбір сұрақтары, мәселелері туындауы мүмкін. Кем дегенде, олар іштегісін шығара алады. Ал біздің қызметкерлеріміз оларға кеңес беріп, бағыт бағдар айтады.

ФОТО: © Андрей Лунин

F: Интернетте курьерлер айына миллион теңгеден таба алады дегенді көріп едім...

– Иә, мен де ютубтан ондай видеолар көрдім. Бірақ біздегі курьерлер қойған рекорд – 800 мың теңге. Ол аптасына 7 күн 10–12 сағатқа дейін жұмыс істеді, Алматыны өте жақсы біледі және көлікті тамаша айдайды. Егер орташа табысты есептесек, бір тапсырыстан курьерге 750 теңге шамасында түседі. Яғни, айына орта есеппен 225 мың шығады.

F: 2021 жылды қандай көрсеткішпен жабамыз деп жоспарлап отырсыздар?

– Мен жыл басынан бері салыстырғанда кем дегенде 2 есе өскенімізді қалар едім. Мұны қазіргі жағдайдағы гиперөсім, бизнестің еселенуі деп айтуға болады. Екіншіден, ары қарай команданы нығайту. Осыған дейін айтқандай, көбірек басқарушылар керек. Жақсы команда – біз ұмтылатын жақсы қызметтің кепілі. Иә, біздің қосымшамыз адамдарға өзгелермен салыстырғанда көбірек ұнайды. Бірақ бір ғана ол қосымша нарықта табыс әкелмейді. Сондықтан мейрамхана, курьерлер және маркетингтегі белсенді жұмысты жалғастыра түсеміз. Қазақстан бойынша дамытуды да жалғастыра береміз.

F: Ал аймақтарға барудың мәні бар ма?

– Әрине, Қарағанды, Ақтөбе, Ақтау тәрізді тағы 3–4 қалаға бару керек. Ал ары қарай үлкен сұрақ. Мәселен, біздің «сары жилетті» бәсекелестеріміз көпшілік қалаларға барады, бірақ оның қаншалықты тиімді екеніне күмәнім бар. Финляндияда 20 мың халқы бар қалада да Wolt жұмыс істейді. Тамаша логистика, кептеліс жоқ. Біздің елімізде қалалар да көп. Бірақ дәл жанымызда Қырғызстан, Өзбекстан тәрізді елдер бар. Мәселен, Бішкек потенциалы жағынан Нұр-Сұлтанға сай келеді. Ал Тәшкент Алматыға ұқсайды, тіпті одан да қуаты үлкен.

F: Ол жақта басқа командамен экспансияны дамытасыз ба?

– Иә, егер ары қарай жалғастыратын болсақ, кеңсеміз көбірек елдерді қамтуға тырысады.

F: Тәшкент жақында Орта Азиядағы лидер болады деген әңгімеге қалай қарайсыздар?

– Әзірге ол жағы белгісіз. Мәселен, Қазақстандағы адам басына шаққандағы жалпы ішкі өнім көлемі жоғары. Ал Өзбекстанның артықшылығы қандай? Олардың халық саны көп, егер өндірісті жолға қоя алса, ЖІӨ-де артады. Ол бизнес үшін де жақсы. Бірақ ары қарай сұрақ та көбейеді. Мәселен, ол жерде Wolt-ты ашудың қандай маңызы бар? Тәшкентте барсың, бірақ тура жаныңдағы екі ірі қала Алматы мен Нұр-Сұлтан қалып қала ма? Біз үшін олар негізгі нарық. Иә, Тәшкенттің Алматыны тапсырыс жағынан қуып жететін потенциалы бар, бірақ нақты емес. Бішкекте де солай. Дегенмен қазір Wolt үшін Қазақстан көбірек қызықты.

F: Осынша жетістікке жеткен соң қазақстандық Wolt-тың бас директоры лауазымынан кету туралы ой болмады ма?

– Біріншіден, біз – ең жақсы қызмет сапасын ұсынатын нарықтағы көшбасшымыз. Тек Қазақстанда ғана емес Өзбекстан мен Қырғызстанда да бизнес кеңейгенін қалар едік. Барлық процестер орнына қойылған, нақты, сенімді жұмыс істейтін үлкен команда болғанын да қалар едім. Тіпті жұмыстан кеткеннен кейін де адамдар «ол мен істеген ең тамаша жер еді» деп айтатындай болса. Жұмыс берушіні нағыз брендке айналдырғым келеді.

   Если вы обнаружили ошибку или опечатку, выделите фрагмент текста с ошибкой и нажмите CTRL+Enter

Орфографическая ошибка в тексте:

Отмена Отправить