Ғылымға жұмсалған шығын 170 миллиард теңгеге дейін өсті

Антикорда арнайы ХҚКО-лардағы жемқорлықтың ауқымы туралы айтылды

Қазақстанда ғылымға жұмсалатын шығын 172 млрд теңгеге дейін өсті. Оның жартысынан астамы ғалымдар мен ғылым қызметкерлерінің еңбекақы қоры, деп хабарлайды АПК Новости агенттігі .

Energyprom.kz мониторинг агенттігінің ресми статистикаға сілтеме жасап хабарлауынша, Қазақстанда соңғы бірнеше жылда ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға (ҒЗТКЖ) жұмсалған қаражат рекордтық көрсеткішке қол жеткізді. 2023 жылы әртүрлі ғылыми зерттеулерге 172,6 млрд теңге жұмсалды – бұл 2022 жылмен салыстырғанда бірден 42%-ға көп.

Бес жыл бұрынғымен салыстырғанда өсім екі есе болды. Ғылым саласындағы барлық ақшаның жартысынан астамы ғалымдардың, лаборанттардың, инженерлердің және басқа да жұмысшылардың еңбекақы қоры болып табылады. Өткен жылы бұл шығыс бабы 50,5 пайызды немесе 87,2 млрд теңгені құрады. Ғылыми жұмыстарға арналған құрал-жабдықтарды тікелей сатып алу жалпы бюджеттің 5,7%-ын құрады.

Астана мен Алматы елдегі ғылымның негізгі қозғалтқышына айналды; Ақшалай есептегенде еліміздің бас қаласында ғылымға кеткен шығын 36,7 миллиард теңгені, оңтүстік астанада 77,2 миллиард теңгені құрады. Өңірлердің ішінде тек Маңғыстау (13,6 млрд.), Шығыс Қазақстан (8,2 млрд.) және Қарағанды ​​(7,8 млрд.) облыстары ғана елеулі сомалармен ерекшеленеді. Естеріңізге сала кетейік: Үкімет экономиканың білім сыйымдылығын ЖІӨ-нің 1%-ына дейін арттыру міндетін қойды. 2022 жылы ол 0,12% құрады; 2023 жылға арналған ресми деректер әлі жоқ.

Бұл деңгейге жету үшін ел президенті Қасым-Жомарт Тоқаев екі жыл бұрын ҒЗТКЖ-ға жеке инвестицияларды ынталандыру бойынша жұмысты бастау туралы тапсырма берген болатын. Ғылыми жұмыстарды атқарған кәсіпорындардың меншік түрлері бойынша бюджеттің басым бөлігін мемлекеттік мекемелер алады; 2023 жылы мемлекеттік сектордың үлесі 53% дерлік құрады, бір жыл ішінде 8% өсті. Ғылыммен айналысатын мемлекеттік компанияларды қаржыландыру динамикасына қарағанда, өткен жылы олар 68%-ға артық ақша жұмсаған: 2022 жылғы 54 млрд теңгемен салыстырғанда 91 млрд теңге. «Жеке меншік иелері» де ақшалай өсті, бірақ айтарлықтай емес: бар болғаны 20%-ға, 78 млрд теңгеге дейін. Олардың жалпы ҒЗТКЖ шығындарындағы үлесі 45% құрады. Шетелдік компаниялар қазақстандық ғылымға жұмсалатын шығындардың ең аз үлесіне ие: бар болғаны 1,9%. Ресми деректерге сүйенсек, Қазақстандағы ғылымға жұмсалатын қаржы бірдей дерлік үш үлкен санатқа бөлінген: жаратылыстану, гуманитарлық ғылымдар (соның ішінде медицина, әлеуметтік қызметтер, ауыл шаруашылығы) және инженерия. Айта кетерлік жайт, Қазақстан экономикасы үшін ең маңызды екі ҒЗТКЖ санатында айтарлықтай өсім болды. Инженерлік әзірлемелер мен технологияларды қаржыландыру 80 млрд теңгені (плюс 10 млрд), жаратылыстану ғылымдарын қаржыландыру 53 млрд теңгені (плюс 23 млрд) құрады. Ғылымның басқа салаларына жұмсалатын шығындар да өсті, бірақ абсолютті түрде олар соншалықты байқалмады.

Ғылыми жұмыс түрлері бойынша теориялық бөлім әлі күнге дейін қазақстандық ғылымның негізін құрайды. Өткен жылы еліміздегі ҒЗТКЖ шығындарының 93%-ға жуығы іргелі және қолданбалы ғылыми зерттеулерге жұмсалды: 160 млрд теңге.

Өткен жылы ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға жұмсалған барлық шығындардың 80%-ға жуығы тек мамандандырылған бөлімшелердің – ғылыми ұйымдар мен оқу орындарының үлесіне тиді. Салыстырмалы түрде экономиканың ең қуатты салаларында ғылымға жұмсалатын шығыстар салыстырмалы түрде аз.

Бір қызығы, жоғары қосылған құны бар тауарларды өндіру үшін маңызды, болашағы зор салаларда қазақстандық ғылым дамуға бірнеше есе аз ақша алады.