Өмір салты
Ауқатты клиенттер өз ақшасын балаларының біліміне жұмсағанды жөн көреді
Қазақстандық банктер ұсынып отырған Private Banking, яғни жеке банк қазір капитал мен инвестицияларды басқару ұғымымен ғана шектелмейді, бұл жүйені — ауқатты клиенттерге қызмет көрсетудің өзіндік бір жаңа кезеңін сипаттайтын қаржылық құрал деуге тұрады. Ең дәулетті клиенттер өз ақшасын қайда және қалай жұмсайтынына қарап, нақты бір уақыт кезеңіндегі құндылықтар көрсеткішін бағамдауға болады. Банктердің премиум сегментіндегі қызметтерді қолданатын ауқатты клиенттердің таңдау әрекетінде қазір қандай өзгерістер бар? Forbes Kazakhstan жинақтаған ақпараттар легі осы және өзге де сұрақтардың жауабына негізделді.
Сезім мен әсер — инвест-құрал ретінде
Отандық банктер ұсынған деректерге жүгінсек, 2025 жылдың бірінші жартыжылдығында Private Banking бағытында бірқатар өзгерістер көрініс берген. Бұрындары ауқатты клиенттердің негізгі шығындары сәнді тауарлар, қымбат автокөлік, бренд заттар санаттарын қамтыса, қазір олар өз қаржысын көбіне білім алуға, денсаулық сақтау мәселелеріне және саяхатқа жұмсайды дейді банк мамандары.
Осыдан үш жыл бұрын Halyk Bank-тің дәулетті клиенттері өз қаржысын халықаралық турлар мен премиум санатындағы автокөліктер сатып алуға, шетелде «luxury шопинг» ұйымдастыруға бағыттаса, қазір енді ақша жұмсауда мейлінше рационалды, ұтымды шешімдерді ұстанады екен. «Қазір олар жайлылық, сапа және ұзаққа негізделген құндылық деген санаттарға назар аударуда. Клиенттердің елеулі бөлігі балаларына жоғары деңгейде білім беруге және отбасының денсаулығын сақтауға ақша салғанды жөн көреді», — дейді еліміздің ең ірі қаржы институтының өкілдері.
ЦентрКредит Банкі (ЦКБ) мамандарының айтуынша, қазір мұнда ауқатты клиенттер «Саяхат» санатын көбірек таңдайды — соңғы үш жылда бұл бағыт бойынша сұраныс 2,9%-дан 6,2%-ға дейін артқан. Сонымен қатар «Әуе билеттеріне» шығындалу көрсеткіші де соңғы үш жылда едәуір өскен: 4,67%-дан 6%-ға дейін. Есесіне автөлік сатып алуға деген ықылас біршама төмендеп кеткен: 2024 жылғы 7,93%-дан 2025 жылдың бірінші жартыжылдығында 6%-ға дейін. «Қазір көптеген клиенттер материалдық пайдадан гөрі өз талғамын жетілдіріп, жаңа нәрсені игеруге, тәжірибе жинақтауға ден қояды», — деп отыр ЦКБ мамандары.
Ал «Фридом Банк Қазақстан» АҚ-ның премиум санатындағы клиенттерінің таңдауы гастрономия төңірегінде шоғырланған, олар өз бюджетінің шамамен 15%-ын осы бағытта жұмсауға кет әрі емес. «Гастромәдениет қазір ауқатты клиенттердің өмір салтының бір бөлігін құрап отыр», — дейді банктегілер. Мұнда сондай-ақ дәулетті клиенттердің 25%-дайы travel & leisure, яғни саяхат пен демалысты қаласа, 30%-ы — lifestyle & luxury бағытында да ақша жұмсап, қымбат тауарларға инвестиция салуды әдет еткен.
ForteBank мамандарының айтуынша, қазіргі таңда банк клиенттерінің шығын көрсеткіштері біршама өзгеріп, олар өз назарын әлеуметтік маңызды саналатын активтерге аудара бастаған. Ал Еуразиялық банк клиенттерінің таңдауы әдеттегідей — саяхат, «luxury шопинг» және мейрамханалар төңірегінде.
Мамандардың айтуынша, қазіргі таңда ауқатты клиенттердің таңдауы материалдық сипаттан гөрі «әсер алуға инвестиция салу» бағытында ығыса бастаса керек, олар бұл «таңдауды» ұзаққа созылатын тренд деп есептейді. «Ауқатты кісілерде керек нәрсенің бәрі бар. Белгілі бір деңгейге жеткен соң кез келген адам өзіндік бір тереңдікті, табиғилықты, шынайы тәжірибені қажет ете бастайды. Уақыттан өзгенің бәрін сатып алуға болады деген ой жаңа таңдау жасауға итермелейді», — деп түсіндіреді ЦКБ мамандары.
ForteBank өкілдері болса, қазір біздің қоғамдағы ең дәулетті кісілер қайырымдылық жобалары мен ғылыми және мәдени бастамаларға жиі инвестиция бағыттайтынын байқап отырмыз дейді: «2021–2025 жылдардың аралығында мұндай шығындардың үлесі 18–20%-ға дейін өсті».
Тағы бір ерекшелік: жаһандану қарқынына қарамастан ауқатты қазақстандықтардың таңдауы қазір жергілікті өнімдер мен жергілікті ұсыныстар бағытында өріс алуда. «Иә, халықаралық тұтынуға деген сұраныс әлі де басым позицияда, бірақ ішкі туризмге, жергілікті брендтер мен отандық мейрамханаларға деген қызығушылық та артып келеді», — дейді Halyk Bank мамандары.
Айтпақшы, ЦентрКредит Банкі өкілдерінің түсіндіруінше, қазір нарықта «жергілікті люкс» деп сипаттауға болатын жаңа ниша қалыптасып жатыр, онда қазақстандық бірегейлікті премиум сегменттің стандарттарымен үйлестіруге деген ерекше ұмтылыс бар. Отандық нарықта анық байқалған бұл ұсыныс — тамыры тереңге тартатын ұлттық болмыс пен жаһандық талаптардың өзара әдемі де сәтті етіп үйлескен синтезі іспетті. «Қазір бізде ел ішінде демалу мәдениеті қалыптасып келеді, оған инфрақұрылымның дамуы да септік етуде. Жергілікті деңгейде тұтыну сипаты бүгін Private Banking қызметін қолданатын клиенттердің біразына тән», — деп қосады өз кезегінде Altyn Bank өкілдері. Ішкі туризм құрылымындағы отельдер мен шипажайларға деген шығындардың өсуі «Фридом банк Қазақстан» клиенттері тарапынан да байқалған. «Биыл бұл санаттағы шығын көлемі өткен жылдың барлық көрсеткіштерінен асып түсті» деп отыр банктегілер.
Ішкі туризмге деген мұндай қызығушылық Еуразиялық банктің ауқатты клиенттері тарапынан әзірше байқала қоймаған, бірақ олардың тарапынан ел ішіндегі мейрамханаларға сұраныс бар. Есесіне Alatau City Bank өкілдері: «Тіпті халықаралық нарықтарға қол жеткізе алатын клиенттердің өзі ел ішінен сапалы ұсыныстар тауып отыр — брендті дүкендерден бастап гастрономия мен туризмге дейін», — дейді.
Негізгі ұстаным — әртараптандыру
Бізді қызықтырған тағы бір сұрақ: Private Banking қызметін қолданатын клиенттер инвестициялық құралдардың қайсысын көбірек таңдайды? Отандық банк өкілдерінің айтуынша, ауқатты клиенттер әдетте сенім мен өсім арасындағы тепе-теңдікке мән береді, бірақ олардың инвестициялық қимыл-әрекеттері әртүрлі болуы мүмкін.
Мысалы, Halyk Bank клиенттері үшін дәстүрлі шешімдер әлі де өзекті: депозиттер, бағалы металдар, сақтандыру өнімдері, жылжымайтын мүлік, бағалы қағаздар, ETF, яғни инвестициялық қорлар (оның ішінде жергілікті және халықаралық қорлар да бар). Сұраныс — басқарушы компанияларға берілген тәуекелі орташа дейтін аралас портфельдер жағында.
ЦКБ салымшылары арасында да классикалық құралдар кең тараған, атап айтсақ, акциялар, облигациялар, жылжымайтын мүлік. Сонымен қатар бұл банктің премиум сегментіндегі клиенттер венчурлық инвестицияларға қызығушылық танытуда, әсіресе, технологияларға негізделген стартаптарға. Ауқатты клиенттер таңдайтын сенімді активтің бірі — алтын; өмірді шетел валютасында сақтандыруға деген сұраныс та өсіп келеді.
Ал Altyn Bank клиенттерін шартты түрде екі топқа бөлуге болады. Мысалы, банктің old money санатындағы клиенттері әдетте халықаралық құралдарға, хедж-қорлар мен жеке капиталға (private equity) мән береді, сондай-ақ олар өздері тікелей қатысуды көздейтін салалардағы стартаптарға инвестор болудан кет әрі емес. Ал жаңа буын өкілдері, яғни selfmade клиенттер мейлінше серпінді нарықтарға назар аударады: жылжымайтын мүлік (әсіресе, buy to hold форматы), алтын; әрине, криптовалюта мен цифрлық өнер туындылары.
ForteBank клиенттерінің таңдауы да айтарлықтай дәстүрлі: жылжымайтын мүлік, облигациялар, алтын, S&P 500 және Nasdaq қорлары. Әйтсе де жаңа бағыттарға деген қызығушылықтары да жоқ емес, оның ішінде ESG стратегиясы мен импакт-инвестициялар да бар. Еуразиялық банк өкілдерінің айтуынша, бүгінде Private Banking клиенттері қолданып отырған инвестициялық құралдардың ауқымы айтарлықтай кең, оның ішінде бағалы қағаздар, қорлар, металдар, венчурлық жобалар, өнер және криптоактив бар. Тұрақты сұраныстың бірі — брокерлік қызметтер мен шет елдердегі жылжымайтын мүлік төңірегінде.
Өз кезегінде private-клиенттер отандық банктерден инвестициялық шешімдермен қатар отбасын және бизнесті кешенді түрде сүйемелдеуге негізделген ұсыныстар күтеді. «Виза мәселесі мен демалыс, білім беру процестерін ұйымдастыру секілді қызметтерді банктің командасына тапсыру арқылы клиенттер айына 15–20 сағатқа дейін үнемдей алады», — деп түсіндіреді бұл тұрғыда ЦКБ мамандары. Ал ForteBank өкілдерінің айтуынша, ең дәулетті, яғни UHNWI-отбасылардың өтініштері активтерді басқарумен шектелмейді, олар қазір халықаралық білім алу, салық және құқық мәселелері бойынша кешенді қолдау, капиталды мұрагерге табыстауға әзірлік секілді қызметтерді де қажет етеді. Еуразиялық банкте ауқатты клиенттер тарапынан сұранысқа ие қызметтер қатарында шетелде білім алу, визалық қолдау, салық мәселелері бойынша кеңес беру және саяхатты ұйымдастыру сынды ұсыныстар бар. Қаржы мәдениетінің тағы бір көрінісі деп қайырымдылық бағытындағы ұсыныстарды айтуға болады.
Таңдаулы елдердің тартымды нарықтары
Отандық банктердің ауқатты клиенттері үшін таңдаулы саналатын нарықтар мен елдердің көш басында қай елдер тұр, енді соған тоқталсақ. «Бизнес ашуға, жылжымайтын мүлік сатып алуға келгенде бірінші кезекте Біріккен Араб Әмірліктерін айтуға болады, әсіресе, Дубайды. Тұрғын үй сатып алуда — Түркия; Ұлыбритания, Еуропа; АҚШ — қор нарығы арқылы, ІТ және стартаптар», — дейді Halyk Bank өкілдері. Бұл пікірмен ЦКБ өкілдері де келіседі, бірақ олардың айтуынша, қазір жергілікті нарыққа деген ықылас та анық байқалуда — жаһандық құбылмалық кезеңінде банк клиенттері ел ішіндегі мүмкіндіктерге мән бере бастаған.
Altyn Bank клиенттері бұл тұрғыда әртарапты шешімдерге жүгінеді. «Біздің клиенттер үшін басым бағыт БӘА, ал депозиттер мен инвестициялық өнімдер үшін дәстүрлі түрде Швейцария тартымды саналады; АҚШ пен Ұлыбританияға деген қызығушылық та бар», — дейді банк өкілдері. Технологиялық тұрғыда Қытай мен Гонконг перспективалы бағыт деп қарастырылуда, бірақ әзірше сақтық танытушылар басымдау.
Еуразиялық банк клиенттерінің ірі ауқымдағы сатып алулары негізінен Франция, БАӘ және Италияда жүзеге асатын көрінеді. Alatau City Bank клиенттерінің таңдауында да БАӘ, Түркия, Италия, Франция, Ұлыбритания, АҚШ сынды елдерді көбірек байқауға болады. Ал ForteBank мамандарының айтуынша, қазір банк клиенттері халықаралық бағыттармен қатар, Қазақстанның өз ішінде инвестиция салуға қызығушылық танытуда. Олар жергілікті эмитенттердің облигациялары мен бизнес-жобаларына инвестиция ұлғая түскенін алға тартады.
Жалпылай алғанда, отандық банктердің Private Banking сегментінде алдағы жылдары кең ауқымды өзгерістер орын алуы әбден мүмкін. Қазірдің өзінде ауқатты клиенттердің арасында жас буын өкілдерінен қалыптасқан selfmade-кәсіпкерлердің, ІТ мамандардың, әйелдердің үлесі артып келеді деп отыр банк мамандары. Олардың пайымынша, Private Banking бүгінде сән-салтанат пен қазына-байлықтан гөрі өмірдің мәнін іздейтін инвесторларға тартымды ұсыныс жасай алатын сервиске айнала бастаса керек.
